De standaardafwijking is een maatstaf van het variatiegehalte binnen een reeks gegevens. Als alle waarden binnen een reeks gegevens dicht bij elkaar liggen, is de standaardafwijking bijna 0. In dergelijke gevallen zullen de punten van de gegevens allemaal dicht rond het gemiddelde liggen. Een hoge standaardafwijking geeft aan dat de waarden veel meer verspreid liggen. De standaardafwijking wordt normaal gesproken vermeld in publicaties van onderzoeksresultaten, omdat hiermee een (ruwe) richtlijn wordt gegeven met betrekking tot statistische significantie. Neem bijvoorbeeld een klinisch onderzoek waarbij de vermindering van het waargenomen symptoom groter is dan je zou verwachten als het geneesmiddel geen effect had. Het verschil (tussen het waargenomen resultaat en wat je zou verwachten als het geneesmiddel geen effect had) moet in het algemeen groter zijn dan tweemaal de standaardafwijking om als statistisch significant te worden aangemerkt.
De standaardafwijking of standaarddeviatie (vaak aangeduid met de Griekse letter σ voor de populatie en s voor de steekproef), een begrip in de statistiek, is een maat voor de spreiding van een variabele of van een verdeling of populatie. De standaardafwijking is gedefinieerd als de wortel uit de variantie, en daardoor vergelijkbaar met de waarden van de variabele zelf.
De standaardafwijking wordt gebruikt om de spreiding – de mate waarin de waarden onderling verschillen – van een verdeling aan te geven. De standaardafwijking wordt, anders dan de variantie, in dezelfde eenheid uitgedrukt als de verwachtingswaarde of het gemiddelde.
Ook voor een steekproef uit een populatie of verdeling spreekt men van standaardafwijking, of beter van steekproefstandaardafwijking, meestal aangeduid met de letter s. Deze grootheid is een schatting van de standaardafwijking in de bijbehorende populatie of verdeling. Voor een steekproef is de variantie (ongeveer) het gemiddelde van de kwadraten van de afwijking van de metingen ten opzichte van het gemiddelde van de gegevens.